 Επισκοπή: Η περιφέρεια που υπάγεται στη δικαιοδοσία ενός επισκόπου.Αρχιεπισκοπή: Μεγάλη εκκλησιαστική περιφέρεια.
Μητρόπολη: Διοικητική περιφέρεια της ορθόδοξης εκκλησίας που αντιστοιχεί σε συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή.
Αυτοκέφαλη: Αυτή που έχει διοικητική ανεξαρτησία.
Ποίμνιο: το σύνολο, το πλήθος των πιστών, των χριστιανών.
|
Την εποχή της Φραγκοκρατίας (1204-1206 και 1209-1220) εγκαθίσταται στις Σέρρες και ο Λατίνος αρχιεπίσκοπος Αρνούλφος ενώ την περίοδο της Σερβοκρατίας (1345-1371) η Μητρόπολη Σερρών υπαγόταν στον αρχιεπίσκοπο Πεκίου και Σερβίας ο οποίος διόριζε Σέρβους Μητροπολίτες. Το 1368 η Μητρόπολη Σερρών επανήλθε στη δικαιοδοσία του Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης. Η Επισκοπή Μελενίκου αποσπάται από την Εκκλησία των Σερρών πριν το 1285 και περιλαμβάνει στα εκκλησιαστικά της όρια και την ευρύτερη περιοχή του Σιδηροκάστρου ενώ η επισκοπή Ζιχνών προβιβάζεται σε Μητρόπολη στο τέλος του 1328.
Μετά την κατάληψη της ευρύτερης περιοχής των Σερρών από τους Τούρκους (19 Σεπτεμβρίου 1383) και παρά τα προνόμια που παραχώρησε ο Μεχ-μέτ Β'(αναγνώριση κοινοτικής διοίκησης, μη μετατροπή των εκκλησιών σε τζαμιά), οι χριστιανοί δοκιμάζονται από βαριές φορολογίες, εξισλαμισμούς, απαγχονισμούς και παιδομαζώματα. Την περίοδο της Τουρκοκρατίας μάλιστα μαρτύρησε στην πόλη των Σερρών στις 12 Μαΐου ο Άγιος Ιωάννης ο Σερραίος (γύρω στα 1480) καθώς και ο Άγιος νεομάρτυρας Νικήτας (1808).
Στις 20 Ιουνίου του 1364 στην πόλη των Σερρών, που τελούσε υπό Σερβική κατοχή, ήλθε ως πρέσβης του Αυτοκράτορα Ιωάννη Ε' Παλαιολόγου, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Άγιος Κάλλιστος ο Α'. Ο Άγιος Κάλλιστος πέθανε στην πόλη των Σερρών από λοιμώδη νόσο. Σήμερα ο τάφος του βρίσκεται στο ομώνυμό του παρεκκλήσιο στον παλαιό Μητροπολιτικό ναό των Αγίων Θεοδώρων.
Στις συχνές πυρκαγιές που κατέστρεψαν πολλές φορές την πόλη των Σερρών κάηκαν πολλοί ναοί. Στην πυρκαγιά του 1849 κάηκαν 13 εκκλησίες ανάμεσα στις οποίες ο μητροπολιτικός ναός των Αγίων Θεοδώρων ενώ κατά τον μεγάλο εμπρησμό της πόλης από τους Βουλγάρους, το 1913, κάηκαν 18 εκκλησίες.
Αυτήν την εποχή διακρίθηκε για τις υπηρεσίες του προς τους Σερραίους πολίτες ο Μητροπολίτης Σερρών Απόστολος Χριστοδούλου. Υπήρξε προσωπικότητα σπουδαία, κατά την περίοδο της ποιμαντορίας του μα, κυρίως, κατά τη διάρκεια του 1913. Ήταν ο στρατιωτικός διοικητής των Σερραίων στην αντίστασή τους κατά των Βουλγάρων και, μάλιστα, ο μόνος από τους επίσημους Τούρκους και Έλληνες, που αρνήθηκε την αμαχητί παράδοση της πόλης των Σερρών στους Βουλγάρους. Αντιστάθηκε γενναία στη θέληση των κατακτητών και, με προφανή κίνδυνο της ζωής του, έσωσε από τις σφαγές των Βουλγάρων τις ζωές όχι μόνο των Ελλήνων μα και των Τούρκων κατοίκων της πόλης των Σερρών. Μάλιστα, στις απειλές των Βουλγάρων, πως θα τουφεκισθεί για τις αντιστασιακές του πράξεις, δήλωσε στον Βούλγαρο διοικητή: «... μάθετε ότι είμαι ορθόδοξος αρχιερεύς, όστις προ ουδενός μορμολυκείου πτοείται όπως εκπληρώσει τα καθήκοντά του...». Ο Μητροπολίτης Απόστολος, ενδιαφέρθηκε για την παιδεία στην πόλη των Σερρών αφού υπήρξε, πέραν των άλλων και Σχολάρχης της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης.