Αντάντ: Συνασπισμός κρατών (Αγγλίας, Γαλλίας, Ρωσίας) στον οποίο προσχώρησε και η Ελλάδα κατά τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο. Όμηροι (ντουρντουβάκια): Κάτοικοι της ανατολικής Μακεδονίας που υποχρεώθηκαν σε εκπατρισμό και σε καταναγκαστική εργασία σε περιοχές της Βουλγαρίας. Αρχεία: Συλλογή γραπτών κυρίως ντοκουμέντων (κρατικών ή ιδιωτικών) που χρησιμεύουν για την ανάμνηση ή την τεκμηρίωση γεγονότων. Σκρα: Χωριό που βρίσκεται στον νομό Κιλκίς, λίγα χιλιόμετρα από τα σύνορα με την Π.Γ.Δ.Μ.

 Τo 1914 ξέσπασε ο Α' Παγκόσμιος πόλεμος ανάμεσα στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης. Οι γερμανοβουλγαρικές δυνάμεις, αν και η Ελλάδα δεν είχε αναμειχθεί στον πόλεμο, κατέλαβαν τον Απρίλιο του 1916 το οχυρό του Ρούπελ και συνέχισαν την προέλασή τους στα ελληνικά εδάφη. Οι ελληνικές και οι συμμαχικές δυνάμεις της περιοχής προέβαλαν χλιαρή αντίσταση και υποχώρησαν με κατεύθυνση την Καβάλα. Έτσι για δεύτερη φορά μέσα σε λίγα χρόνια οι Σέρρες (28 Αυγούστου του 1916) και όλη η ανατολική Μακεδονία έπεφταν στα χέρια των Βουλγάρων. Ενώ συνέβαιναν όλα αυτά στη Μακεδονία, η Ελλάδα εξακολουθούσε να είναι διχασμένη και αναποφάσιστη. Τελικά στις 14 Ιουνίου 1917 ο Βενιζέλος κήρυξε την επίσημη είσοδο της Ελλάδας στον πόλεμο, στο πλευρό της Αντάντ.
Αυτή η εξέλιξη δυσαρέστησε τους Βουλγάρους που σκλήρυναν τη στάση τους απέναντι στο ελληνικό στοιχείο. Ο στόχος τους ήταν η μείωση του ελληνικού πληθυσμού και η αλλαγή της πληθυσμιακής σύνθεσης της ανατολικής Μακεδονίας. Για να το πετύχουν αυτό άρπαζαν τις περιουσίες και τα εισοδήματα των Ελλήνων και τους στερούσαν τα βασικά είδη διατροφής οδηγώντας τους σταδιακά στην πείνα και την εξαθλίωση. Επίσης, ανάγκασαν με τη βία, μεγάλο μέρος του ελληνικού πληθυσμού, να εκπατρισθεί στο εσωτερικό της Βουλγαρίας. Από τους ανθρώπους αυτούς, που ονομάσθηκαν όμηροι (ντουρντουβάκια) και εργάσθηκαν κάτω από απάνθρωπες συνθήκες σε διάφορες περιοχές της Βουλγαρίας, πάρα πολλοί δεν άντεξαν τις κακουχίες και δεν επέστρεψαν ποτέ στην πατρίδα τους.
Τον Σεπτέμβριο του 1918, η Βουλγαρία, μετά την ήττα της στη μάχη του Σκρα, ζήτησε ανακωχή και έτσι οι ελληνικές δυνάμεις απελευθέρωσαν την ανατολική Μακεδονία. Η αποχώρηση των Βουλγάρων δε συνοδεύτηκε από πυρπολήσεις και δολοφονίες αμάχων όπως το 1913, αλλά σήμανε επιπλέον απώλειες για την πόλη των Σερρών και τον νομό καθώς οι Βούλγαροι αποχωρώντας κατέστρεψαν μνημεία, έκαψαν αρχεία και αφαίρεσαν, χειρόγραφα και σκεύη από ναούς και μονές.