α. «Για πρώτη φορά το όνομα Λαϊλιάς, που είναι παραφθορά της τουρκικής Γιαϊλιάς, αναφέρεται στο χρονικό του Παπασυναδινού στα 1603-1604. Πρόκειται για το γνωστό εκπληκτικής ομορφιάς βουνό με υψόμετρο 1.605 μ., που μαζί με άλλα έξι περικλείουν αλυσιδωτά το Σερραϊκό λεκανοπέδιο. Είναι συνέχεια του Α. Όρβηλου και η ψηλότερη κορυφή του (Αλη Μπαμπά) έχει υψόμετρο 1849μ. Κατά καιρούς στον Λαϊλιά δόθηκαν τα ονόματα Σαρλίγια (τουρκ=χιονισμένο διάσελο), Καπακλή (τουρκ=τόκος καλυμμένος), Εγρισού (τουρκ=λοξό, ανάποδο ρέμα) και Βροντού. Το αρχικό όνομα Γιαϊλιάς σημαίνει τόπος ξεφαντώματος, αναψυχής και παραθερισμού».

β. Ο Εβλιά Τσελεμπί, ένας Τούρκος περιηγητής, γράφει:
«Το Ανά νταγ (τουρκ. Ονομασία του Λαϊλιά) είναι περίφημο για την ομορφιά του σ' όλη τη Ρούμελη, Αραβία και Περσία. Την αρχαία εποχή ήταν θέρετρο του άσχημου βασιλιά Ζαλ, μυθικού ήρωα των Περσών. Οι πρόκριτοι (Τούρκοι) έχουν εκεί δυο χιλιάδες επαύλεις, υπάρχουν ακόμη 40 τζαμιά, ένα λουτρό, δυο χάνια και πεντακόσια πρατήρια. Το Ανά Νταγ το επισκέφτηκα και ο ίδιος. Έχει εξαιρετικό νερό από τριακόσιες βρύσες σαν νέκταρ και είναι τόσο χωνευτικό, που αν φάει κανείς ένα παχύ αρνί ολόκληρο και πιει ένα ποτήρι από αυτό το νερό, θα ξαναπεινάσει αμέσως. Το κλίμα είναι τόσο δροσερό που το καλοκαίρι πρέπει να φοράς γούνα, καμιά φορά χιονίζει κιόλας και τον Ιούλιο. Στο νότιο μέρος του θερέτρου, υπάρχει ένας βράχος που λέγεται Αγί καγιασί (=βράχος της αρκούδας). Είναι πανύψηλος και κατασκευάσθηκε στην κιβωτό του Νώε. Αν ανεβεί κανένας στην κορυφή, ακούει τα ουράνια άσματα και τους ύμνους των χερουβίμ. Βλέπει ακόμα τις κινήσεις των 7 πλανητών. Άλλος βράχος εκεί κοντά είναι ο Κερντέκ καγιασί (=βράχος της νυφικής παστάδας) που είναι διχαλωτός, με δυο κορφές, τετρακόσιες πήχες ψηλές και σε τέσσερες πήχες απόσταση. Μια ορισμένη μέρα κάθε χρόνο, τα παλικάρια πηδούν απ' τη μια κορφή στην άλλη και υπάρχει ειδικό περίπτερο για τους θεατές που θέλουν να απολαύσουν αυτό το θέαμα».

Αρχείο Β. Τζανακάρη