Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας οι Σερραίοι υπέμειναν πολλά βάσανα και διώξεις. Τα περιστατικά βίαιου εξισλαμισμού, διώξεων και βαριάς φορολογίας ήταν πολλά και συχνά. Πολλά ήταν και τα θύματα της απληστίας των κατώτερων και ανώτατων Τούρκων αξιωματικών ήταν πολλά. Το παιδομάζωμα των Σερρών (1637) θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα που έγιναν.
Παρόλα αυτά στην πόλη των Σερρών κατέφυγαν πολλές οικογένειες κλεφτών και αρματολών και καταδιωκόμενοι αγωνιστές των επαναστατικών κινημάτων διάφορων περιοχών της Ελλάδας, που ενδυνάμωσαν το ελληνικό στοιχείο της περιοχής (π.χ. Βλάχοι, Σαρακατσάνοι).
Οι Σερραίοι πήραν μέρος στην πρώτη επανάσταση κατά των Τούρκων, το 1571 μαζί με άλλες ελληνικές πόλεις. Η επανάσταση όμως απέτυχε και τα αποτελέσματά της ήταν καταστροφικά.
Παρά τους κινδύνους και τα βάσανά τους, από τον 16ο έως τον 17ο αιώνα, οι Σερραίοι, υπό τη διοίκηση του αυταρχικού αλλά ικανού Ισμαήλ Μπέη, πρόκοβαν ασχολούμενοι βασικά με τη γεωργία και το εμπόριο, που βρισκόταν σε μεγάλη ακμή μέχρι το 1830. Ταυτόχρονα όμως έβλεπαν με συμπάθεια όλα τα επαναστατικά κινήματα και προσεχτικά προετοιμάζονταν για την επανάσταση.
Ο Εμμανουήλ Παπ(π)άς, ο Μητροπολίτης Χρύσανθος, οι αδερφοί Αστέριος και Αθανάσιος Σκανδάλης και όλοι σχεδόν οι προύχοντες μυήθηκαν στην Φιλική Εταιρεία και με επικεφαλής τον Μητροπολίτη προετοίμαζαν το λαό για την επανάσταση του Γένους.
Όταν το 1821 ξέσπασε η επανάσταση, στις 25 Μαρτίου, ο Εμμανουήλ Παπ(π)άς από το Άγιο Όρος και ο Νικόλαος Κασομούλης, κάλεσαν τους Σερραίους να ξεσηκωθούν. Στην πόλη των Σερρών ο ...
Γενίτσαροι: (νέοι στρατιώτες) Ήταν επίλεκτα στρατιωτικά σώματα της οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Μπέης: Ανώτερος διοικητικός τίτλος στην Οθωμανική αυτοκρατορία (από τη λέξη μπέγι: ιθύνων νους, σε επέκταση ηγεμόνας, άρχοντας).
Εξανδραποδισμός: Η μετατροπή κάποιου σε ανδράποδο, η πώληση ενός αιχμαλώτου ως δούλου
|
«...πλην των 1500 περίπου Ελλήνων Αρματολών, οι οποίοι κατατρεγμένοι πανταχόθεν έτυχον προστασίας και περιθάλψεως υπό του Ισμαήλ (ολόκληροι πληθυσμοί εκ των περιοχών της Ηπείρου, της Θεσσαλίας, της Πίνδου, του Γράμμου, της Σαμαρίνας, του Νυμφαίου και της Μοσχοπόλεως, φεύγοντας τας καταστροφάς και τας λεηλασίας, τους φόνους και τας ατιμώσεις των μισθοφορικών ορδών των πλιατσικολκόγων Αρβανιτάδων του ...
«Τι έχουν της Ζίχνας τα βουνά και στέκουν μαραμένα;
Μήνα χαλάζι τα βαρεί, μήνα βαρύς χειμώνας;
Ουδέ χαλάζι τα βαρεί, ουδέ βαρύς χειμώνας,
ο Νικοτσάρας πολεμάει, με τρία βιλαέτια,
τη Ζίχνα και το Χάντακα, το έρημο το Πράβι.
Τρεις μέραις κάνει πόλεμο, τρεις μέρας και τρεις νύχτες,
χωρίς ψωμί, χωρίς νερό, χωρίς ύπνο στο μάτι.
Χιόνι έτρωγαν, χιόνι έπιναν και...
Τον Ιούνιο του 1807 ο Νικοτσάρας, αφού πρώτα συνεννοήθηκε με το ναύαρχο της ρωσικής μοίρας του Αιγαίου Σινιάβιν, κατάστρωσε το παράτολμο σχέδιο να διασχίσει τις βαλκανικές χώρες και να ενωθεί με τα ρωσικά στρατεύματα της Βλαχίας. Ο Νικοτσάρας αποβιβάσθηκε στον Σταυρό Χαλκιδικής και προχώρησε προς τη Ζίχνα, αλλά η επιχείρησή του ματαιώθηκε, ύστερα από...
.......«Άμα έφθασε η είδησις των καραβιών, ημέρα ήταν Κυριακή 8η Μαΐου, έξαφνα μια φωνή γενική από τους τούρκους «Κιλίτζ» (μαχαίρι) και πηδήσαντες από τα αργαστήρια και από όπου ήταν ο καθείς, οι εμάζωξαν τους ευρισκομένους χωριάτας αγελιδόν εις τα χάνια, οι δε ώρμισαν εις τα σημαντικά σπίτια......».