Τοπική Ιστορία των Σερρών

Ο νομός Σερρών περιτριγυρίζεται από ψηλά βουνά που στο μέσο τους σχηματίζουν μια μεγάλη πεδιάδα, από τις μεγαλύτερες στην Ελλάδα. Την πεδιάδα αυτή διασχίζει με τους παραποτάμους του ο ποταμός Στρυμόνας, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για μια εύφορη κοιλάδα. Αυτά τα χαρακτηριστικά έκαναν τους ανθρώπους να κατοικήσουν από τα προϊστορικά χρόνια στην περιοχή, δημιουργώντας τους πρώτους οικισμούς.
Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως προϊστορικούς οικισμούς σε πολλές περιοχές του νομού μας (βλέπε και τον σχετικό πίνακα). Πρόκειται για μικρά ή μεγάλα χωριά με κύρια δραστηριότητα τη γεωργία. Οι ερευνητές κατατάσσουν χρονολογικά τα ευρήματά τους στην περίοδο από το 6.000 π.Χ. (πρώιμη νεολιθική περίοδος) ως το 1000 π.Χ. (εποχή του Χαλκού). Η μελέτη της διακόσμησης της νεολιθικής κεραμικής στο νομό μας δείχνει ότι υπήρχε επικοινωνία της περιοχής με την υπόλοιπη Μακεδονία και τα νησιά του Αιγαίου.
Το μεγαλύτερο μέρος της Μακεδονίας κατοικούνταν κατά την προϊστορική περίοδο από προέλληνες (Φρύγες και Θράκες) που αφομοιώθηκαν ή εκτοπίστηκαν από τους πρωτοέλληνες, οι οποίοι άρχισαν να φτάνουν στον ελληνικό χώρο την 2η χιλιετία π.Χ. Οι Παίονες εγκαταστάθηκαν στην περιοχή μας τον 13ο αιώνα π.Χ. για να τους ακολουθήσουν αργότερα και άλλα φύλα όπως οι Βισάλτες και οι Οδόμαντες. Η ιστορία κατέγραψε την παρουσία πολλών Παιονικών και Θρακικών φύλων: ήταν οι Παίοπλες, Δέρρονες, Δόβηρες, Ζαιελείς, Ηδωνοί, Ιχναίοι, Ορρέσκιοι, Τυντηνοί, Σιντοί κ.ά.
Στους ιστορικούς χρόνους η ευρύτερη περιοχή μας αναφέρεται από τον Ηρόδοτο αλλά και άλλους (Θουκυδίδης, Πλίνιος, Λίβιος κλπ) που περιγράφουν τις αρχαίες πόλεις Αμφίπολη, Γάζωρο, Δράβησκο και τη Σίρι (τη σημερινή πόλη των Σερρών).
Η πόλη των Σερρών εμφανίζεται για πρώτη φορά στην ιστορία στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ. χωρίς οι ιστορικοί να έχουν επαρκείς ενδείξεις για την ακριβή ημερομηνία της ίδρυσής της. Ο ιστορικός Ηρόδοτος την αναφέρει με το όνομα Σίρις (η Παιονική) και αποκαλεί τους κατοίκους της Σιροπαίονες. Ο Θεόπομπος αργότερα τη μνημονεύει ως Σίρρα (και τους κατοίκους της Σιρραίους). Ο Ρωμαίος Τίτος Λίβιος την αποκαλεί Siras και την εντοπίζει στην Οδομαντική (Σίρις η Οδομαντική).