Τοπική Ιστορία των Σερρών

Γλωσσάριο

Εγιαλέτι ή βιλαέτι: Μεγάλη διοικητική διαίρεση της οθωμανικής αυτοκρατορίας, που χωριζόταν σε μικρότερα τμήματα, τα σαντζάκια. Σαντζάκι: Βασική διοικητική μονάδα της οθωμανικής αυτοκρατορίας, αντίστοιχη με τον σημερινό νομό. Καζάς: Μικρότερη διοικητική μονάδα που περιελάμβανε την πόλη ή την κωμόπολη και τα γύρω χωριά. Ναχιγιές: δήμος Σουλτάνος: βασιλιάς πασάς: τοπικός διοικητής εξισλαμισμός: Βίαιος ασπασμός του Ισλάμ.

Η περιοχή των Σερρών έπεσε στα χέρια των Τούρκων νωρίτερα από την Κωνσταντινούπολη, αρχικά το 1371* και οριστικά το 1383. Οι διοικητικές υποθέσεις ρυθμίζονταν σύμφωνα με τα βυζαντινά πρότυπα, τα οποία αναγνώριζαν εθιμικά οι κατακτητές Τούρκοι, για φορολογικούς και λειτουργικούς λόγους.
Κατά το τουρκικό σύστημα διοίκησης, υπήρχαν τα βιλαέτια που χωρίζονταν σε σαντζάκια και αυτά με τη σειρά τους σε καζάδες. Η καθημερινή ζωή διέφερε σε πολλά στοιχεία από την σημερινή, ταυτόχρονα όμως έμοιαζε σε αρκετά. Για να αντιληφθούμε τις διαφορές, πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τη σύνθεση του πληθυσμού η οποία ήταν εντελώς διαφορετική από τη σημερινή (στην περιοχή μας ζούσαν Έλληνες, Τούρκοι, Σλάβοι, Εβραίοι, Αθίγγανοι κ.λ.π.). Επίσης ότι οι Τούρκοι ήταν οι δυνάστες και οι Έλληνες οι υπόδουλοι. Επιβάλλονταν βαριά φορολογία καθώς και εξισλαμισμοί κι ωμές βιαιοπραγίες από τους Τούρκους, οι οποίες διέφεραν από εποχή σε εποχή, σε μέγεθος και αγριότητα, ανάλογα με τις διαθέσεις του Σουλτάνου ή του πασά των Σερρών.
Μεγάλος προστάτης και οργανωτής των Ελλήνων ήταν η Εκκλησία, η οποία βοήθησε να παραμείνει αναλλοίωτο στο πέρασμα τόσων χρόνων το εθνικό και το θρησκευτικό αίσθημα. Στα χωριά οι άνθρωποι καλλιεργούσαν τα χωράφια τους παράγοντας γεωργικά και κτηνοτροφικά προϊόντα. Στην πόλη των Σερρών και στις μεγάλες κωμοπόλεις του νομού γινόταν το εμπόριο και στεγάζονταν οι διοικητικές υπηρεσίες. Αρκετοί τεχνίτες ασκούσαν τα τεχνικά επαγγέλματα της εποχής και πολλοί εργάτες απασχολούνταν σε γεωργικές εργασίες.
Σ' αυτή τη μακρόχρονη περίοδο, τα πατριωτικά τραγούδια και οι χοροί κυριαρχούσαν στις γιορτές και στα πανηγύρια, αλλά και στην καθημερινή ζωή των υπόδουλων Σερραίων. Οι κάτοικοι διατήρησαν τα ήθη και τα έθιμα τους, την παράδοση, τη γλώσσα, τη θρησκευτική και την εθνική τους συνείδηση. Η οικονομική ευρωστία των Σερρών, αν και πόλη υπόδουλη στους Τούρκους, ήταν και η αιτία να μπουν αρκετά νωρίς στη ζωή των κατοίκων ευρωπαϊκές συνήθειες, για παράδειγμα στην ενδυμασία και στην αρχιτεκτονική. Ιδιαίτερη σημασία έδειξαν οι Σερραίοι τόσο στην Παιδεία με την ίδρυση εκπαιδευτηρίων όσο και στην παροχή κοινωνικής πρόνοιας με την ίδρυση νοσοκομείου από το 1796.

*Ο Γ. Καφταντζής έγραψε γι' αυτή την πρώτη κατάληψη των Σερρών από τους Τούρκους, άποψη που αμφισβητείται από άλλους ιστορικούς που ισχυρίζονται ότι υπήρξε μόνο μία κατάληψη, το 1383

.