Τοπική Ιστορία των Σερρών

« Η γενική συλλογή μιας συγκομιδής - λέγει ο Gousinery (1830) - απασχολεί όλα τα άτομα μιας οικογενείας από τα παιδιά των επτά ετών μέχρι των γερόντων και διαρκεί περίπου όλον τον χειμώνα. Από της τετάρτης πρωινής ώρας, όλη η οικογένεια ευρίσκεται επί ποδός. Οι άνδρες κυλούν τους κόκκους εις ένα μεγάλο τύμπανον λυγαριάς, δια να απομακρύνουν τα μικρά τεμάχια ξερών φύλλων, τα οποία ο άνεμος προσκολλά εις αυτούς όταν ακόμη ευρίσκονται επί του φυτού. Κατόπιν τα παιδιά αφαιρούν τον βάμβακα από τους κόκκους και αι γυναίκαι εξάγουν τον σπόρον δι' ενός μικρού κυλίνδρου, τον οποίον κρατούν και γυρίζουν επί των γονάτων των ».

Από: Μ. Gousinery, Voayage dans la Macedoine, Paris, 1831 (στο Πέννα, Π., (1966), Ιστορία των Σερρών, Αθήνα, σ. 361).

«......Και εμείς τα μικρά παιδιά, τα σχολιαρόπαιδα, πηγαίναμε στην καπνοφυτεία, αφού με νόμο του κράτους μας έκοβαν απ' το σχολείο οι γονείς μας για 20 ημέρες. Στην επαναστατική εκείνη φάση της καπνοκαλλιέργειας, την φυτεία, έπαιρνε μέρος όλος ο «ταϊφάς»(οικογένεια). Εμείς τα μικρά παιδιά «ρίχναμε χασλαμά», αραδιάζαμε δηλαδή ένα-ένα φυτό καπνόριζας στα «αυλάκια», στις φρεσκοσκαλισμένες λωρίδες γης, που άνοιγαν με τα «σκαλιστήρια», τις τσάπες, οι τρανοί και πίσω μας έρχονταν οι φυτευτάδες, αυτοί που με τη βοήθεια της «τιφτίρας», ένα αιχμηρό λοστάκι με σιδερένια μύτη και ξύλινη λαβή, άνοιγαν τρύπα στο χώμα και φύτευαν την καπνόριζα. Πίσω οι ποτιστές με τα «ποτιστήρια» στα χέρια πότιζαν τα φρεσκοφυτεμένα φυτά. Και η δουλειά αυτή, καθώς άρχιζε απ' τα βαθιά χαράματα, με το γλυκό μαΐσιο λυκαυγές, τέλειωνε το βράδυ με το λυκόφως.....Ναι, ήταν σκληρή και άχαρη η καπνοφυτεία και μας την έκαναν περισσότερο σκληρή στη φαντασία μας με τα λόγια τους οι τρανοί, καθώς μας έλεγαν κάθε τόσο: -Βλέπετε την τυράννια μας; Μάθετε γράμματα, για να γλιτώσετε απ' αυτή.....»